HRW: Από το κακό στο χειρότερο η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα
Έκθεση – χαστούκι στην κυβέρνηση σε 101 σελίδες • Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ασκεί πίεση στην Κομισιόν να στρέψει το βλέμμα στη χώρα μας.
Ακόμη ένα δυνατό χτύπημα δέχεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη σχετικά με το κράτος δικαίου και την ελευθερία των ΜΜΕ στη χώρα μας, μιας και στις δύο περιπτώσεις η Ελλάδα έχει πιάσει πάτο.
Μπορεί το Μαξίμου να προσπαθεί να ξορκίσει όλα τα στοιχεία και τις εκθέσεις που καταγράφουν τη ζοφερή πραγματικότητα, όμως τα χαστούκια έρχονται το ένα μετά το άλλο.
Οι προσωπικές μαρτυρίες
Η έκθεση της HRW βασίζεται σε 26 συνεντεύξεις με δημοσιογράφους από διάφορα ΜΜΕ, αλλά και ακαδημαϊκούς, νομικούς και εμπειρογνώμονες στα μέσα ενημέρωσης.
Αναλύθηκαν, ακόμη, εκθέσεις και άλλα έγγραφα, ενώ υπήρξαν επαφές με τους σχετικούς φορείς.
Είκοσι δύο δημοσιογράφοι περιγράφουν το ολοένα και πιο εχθρικό περιβάλλον για την εργασία τους, με έξι να αναφέρουν συγκεκριμένα περιστατικά παρενόχλησης από υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους που σχετίζονταν με τα ρεπορτάζ τους. Η HRW, μάλιστα, σημειώνει ότι «λίγοι ήταν πρόθυμοι να μιλήσουν παραπέρα, φοβούμενοι αντίποινα».
«Τώρα σκέφτομαι να εγκαταλείψω τη χώρα. Πραγματικά. Απλώς δεν βλέπω το λόγο να υποβάλλω τον εαυτό μου σε αυτό το επίπεδο άγχους. Οι ιστορίες έχουν σημασία, αλλά το επίπεδο της βίας φαίνεται να έχει χειροτερέψει» ανέφερε με νόημα ένας ανεξάρτητος ξένος ανταποκριτής.
Επιπλέον, δημοσιογράφος με περισσότερες από δύο δεκαετίες εμπειρίας σε μεγάλο ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι δήλωσε «αυτό που λες στην τηλεόραση είναι τόσο ελεγχόμενο που δεν έχεις καμία ελευθερία. Ο έλεγχος γίνεται από τους υψηλά ιστάμενους….. Τα πάντα ελέγχονται. Τι θα πεις, πώς θα το πεις».
Τα ΜΜΕ σε λίγους, η κρατική μέγγενη στους ανεξάρτητους
Και η Human Rights Watch επισημαίνει την υψηλή συγκέντρωση ιδιοκτησίας στον χώρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, καθώς λίγα και ισχυρά άτομα ελέγχουν πολλά μέσα και πρακτορεία, ενώ πολλοί από αυτούς έχουν δεσμούς με το κυβερνών κόμμα.
Στην έκθεση καταγράφεται η επιδείνωση των συνθηκών για τα ανεξάρτητα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους από τον Ιούλιο του 2019, όταν εξελέγη η Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση της χώρας, ενώ επισημαίνεται η χρήση κρατικών κονδυλίων «για να επηρεαστεί η κάλυψη και η συντακτική επιρροή στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, επιδεινώνοντας περαιτέρω αυτό το κλίμα».
Παρακολουθήσεις και SLAPPs
Όπως αναμενόταν γίνεται ειδική αναφορά στο PredatorGate με την παρακολούθηση δημοσιογράφων που οδήγησε στην αποκάλυψη ενός μεγάλου πολιτικού σκανδάλου.
Επτά από τους δημοσιογράφους υπογραμμίζουν πως έχουν αποδείξεις ή ισχυρές ενδείξεις για κρατική παρακολούθηση είτε μέσω υποκλοπών είτε μέσω στόχευσης με κατασκοπευτικό λογισμικό.
«Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ελευθερία της έκφρασης και κινδυνεύει να αναχαιτίσει τα ρεπορτάζ, καθώς τόσο οι πηγές όσο και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους», σημειώνεται.
Η HRW φιλοξενεί την μαρτυρία του Σταύρου Μαλιχούδη, ο οποίος ανακάλυψε το 2021 πως η ΕΥΠ τον κατασκόπευε. «Για πολλούς μήνες βρισκόμουν υπό τον φόβο. Με το φόβο να συναντήσω ανθρώπους, τις πηγές μου, και να τους εκθέσω. Μου πήρε πολύ χρόνο για να απεμπλακώ από αυτό που συνέβη και να αρχίσω να κάνω ξανά ρεπορτάζ», δήλωσε.
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ότι η κυβέρνηση άσκησε αδικαιολόγητη επιρροή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, όπως η ΕΡΤ και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AMNA), υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε επίσης κρατικά διαφημιστικά κονδύλια για να ευνοήσει φιλοκυβερνητικά μέσα.
Σχετικά με τις αγωγές SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation) η Human Rights Watch υπογραμμίζει την σημαντική ανησυχία που εγείρει η εργαλειοποίηση του νομικού συστήματος κατά ΜΜΕ και δημοσιογράφων. Γίνεται, ακόμη, ειδική αναφορά στον Γρηγόρη Δημητριάδη, ανιψιό του πρωθυπουργού και πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος της κυβέρνησης, ο οποίος έχει κινηθεί νομικά και κατά της «Εφ.Συν.» και των Reporters United.
«Οι εκδικητικές αγωγές δυσφήμισης που κατέθεσε ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του Έλληνα πρωθυπουργού και πρώην υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, εναντίον δημοσιογράφων που αναφέρθηκαν στο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, αποτελούν παράδειγμα αυτής της τάσης», καταγράφει η έρευνα του παρατηρητηρίου.
Επιπλέον, «ενώ πρόσφατες τροποποιήσεις αποποινικοποίησαν την ‘απλή δυσφήμιση’ (διάδοση ενός γεγονότος, ακόμη και αν είναι αληθινό, που μπορεί να είναι προσβλητικό), οι νόμοι εξακολουθούν να δημιουργούν ποινική ευθύνη για «εξύβριση» και «συκοφαντική δυσφήμιση», προσθέτει.
Διαπιστώνει, ακόμη τις συνεχείς κυβερνητικές προσπάθειες για υπονόμευση της λογοδοσίας με πρακτικές όπως η επίκληση της εθνικής ασφάλειας για την παρεμπόδιση της αποκάλυψης πληροφοριών που σχετίζονται με το σκάνδαλο παρακολούθησης, αλλά και την απροθυμία να δοθούν στη δημοσιότητα λεπτομέρειες σχετικά με τη διανομή των δημόσιων διαφημιστικών κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης.
Η κυβερνητική απάντηση
«Ενώ η κυβέρνηση έχει επισημάνει ορισμένες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, δεν είναι σαφές αν οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε ουσιαστική αλλαγή. Η συνολική απάντηση της κυβέρνησης υπερασπίζεται σε μεγάλο βαθμό την υφιστάμενη κατάσταση και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων που κατέγραψε η Human Rights Watch», αναφέρει το παρατηρητήριο και προσθέτει πως οι απαντήσεις από πλευράς κυβέρνησης είναι διαθέσιμες στο σύνολό τους στο διαδίκτυο.
Η έκθεση αναφέρει και την απόρριψη από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη του ψηφίσματος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, λέγοντας ότι το κράτος δικαίου της χώρας είναι «ισχυρότερο από ποτέ» και ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο συκοφαντιών» ως απάντηση στις επικρίσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα της κυβέρνησής του.
«Η απορριπτική απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στη νόμιμη κριτική του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου υποδηλώνει ότι απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε ο Χιου Γουίλιαμσον, διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
«Ειδικότερα, η Κομισιόν και η Ε.Ε. στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα τηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες», καταλήγει.
Ακολουθούν οι συστάσεις της HRW
Προς την Ευρωπαϊκή Ένωση
- Η γενική διεύθυνση δικαιοσύνης της ευρωπαϊκής επιτροπής οφείλει να αξιολογεί τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις υποχρεώσεις της βάσει του περιφερειακού δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων, όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, και να αναφέρει τις διαπιστώσεις της στην ετήσια έκθεση του ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου για την Ελλάδα.
- Η επιτροπή πολιτικών ελευθεριών, δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων (LIBE) του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου πρέπει, στο πλαίσιο των περιοδικών εκθέσεών της για τα θεμελιώδη δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και μέσω άλλων δράσεων, να αξιολογεί τη συμμόρφωση της Ελλάδας με το δίκαιο και τις αρχές της Ε.Ε. στον τομέα της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου.
- Η ευρωπαϊκή επιτροπή θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα και να εξετάσει συγκεκριμένα μέτρα για την αποτελεσματική προάσπιση των θεμελιωδών αξιών της Ε.Ε. στην Ελλάδα. Η ευρωπαϊκή επιτροπή πρέπει να εξετάσει τις ακόλουθες ενέργειες:
- Στην ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα: Να παρασχεθεί σαφής, λεπτομερής και ολοκληρωμένη εικόνα της επιδείνωσης του κράτους δικαίου με μετρήσιμες, συγκεκριμένες και χρονικά προσδιορισμένες συστάσεις προς τις αρχές.
- Εν όψει των επίμονων και συστηματικών περιορισμών της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, να πραγματοποιηθεί ακριβής και αμερόληπτη αξιολόγηση του κατά πόσον η Ελλάδα εξακολουθεί να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της βάσει του χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων ως προϋπόθεση για την πρόσβαση σε κονδύλια της Ε.Ε. βάσει του κανονισμού περί κοινών διατάξεων. Εάν διαπιστωθεί ότι η Ελλάδα παραβιάζει τις υποχρεώσεις της όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, να προχωρήσει στην αναστολή της πρόσβασης στα σχετικά κονδύλια, σύμφωνα με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας της Ε.Ε.
- Να αξιολογηθεί η συμμόρφωση της Ελλάδας με τη νέα ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (EMFA), ενόψει και ιδίως μετά την πλήρη εφαρμογή της από τον Αύγουστο του 2025, ειδικά όσον αφορά την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης, την κατανομή της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης, τη διακυβέρνηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης και την προστασία των δημοσιογράφων από την παρακολούθηση και την αθέμιτη πίεση. Να δημοσιευτούν λεπτομερή πορίσματα και συστάσεις, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων δράσεων για την Ελλάδα, προκειμένου να ευθυγραμμίσει τις πρακτικές της με τα πρότυπα του EMFA, και να θεσπιστούν μηχανισμοί παρακολούθησης για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης και της λογοδοσίας, εάν διαπιστωθούν αποκλίσεις.
- Να στηριχθούν άμεσα τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης παρέχοντας οικονομική στήριξη, καθώς και στήριξη για την ανάπτυξη ικανοτήτων σε ανεξάρτητους ελληνικούς οργανισμούς μέσων ενημέρωσης και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για την προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου και των δημοκρατικών αρχών.
- Ο οργανισμός θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ε.Ε. οφείλει να διερευνήσει ενδελεχώς τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, προκειμένου να παρέχει στα όργανα λήψης αποφάσεων, όπως η ευρωπαϊκή επιτροπή και το συμβούλιο της Ε.Ε., πληροφορίες και αναλύσεις σχετικές με την αξιολόγηση της συμμόρφωσης της Ελλάδας με τις διεθνείς και ενωσιακές υποχρεώσεις της.
- Η ευρωπαϊκή επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τις ελληνικές αρχές ώστε να εφαρμόσουν τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις του ποινικού δικαίου προκειμένου η Ελλάδα να συμμορφωθεί με τις διεθνείς υποχρεώσεις της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Το συμβούλιο της Ε.Ε., η ευρωπαϊκή επιτροπή και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο οφείλουν να παροτρύνουν τις αρμόδιες αρχές στην Ελλάδα να λάβουν αμέσως κάθε αναγκαίο μέτρο ώστε να διασφαλίσουν ότι θα πάψει κάθε εκφοβισμός των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης, να βελτιώσουν τις έρευνες για την παρακολούθηση δημοσιογράφων και να οδηγηθούν οι δράστες στη δικαιοσύνη.
Προς το Συμβούλιο της Ευρώπης
- Ο επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο πραγματοποίησης επίσκεψης στην Ελλάδα προκειμένου να αξιολογήσει και να επισημάνει την κατάσταση όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου και να συστήσει κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων ζητημάτων.
Προς τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών
- Ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης οφείλει να αιτηθεί να επισκεφθεί την Ελλάδα προκειμένου να αξιολογήσει την κατάσταση όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και να εκδώσει συστάσεις σχετικά με συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωθέντων ζητημάτων.
- Η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για την κατάσταση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να εποπτεύει την εφαρμογή των συστάσεων που διατυπώθηκαν μετά την προηγούμενη επίσκεψή της στην Ελλάδα, καταπολεμώντας την ανεπαρκή πρόοδο ή την οπισθοδρόμηση στις προσπάθειες για την προστασία των δημοσιογράφων ως υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Η επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων οφείλει να ζητήσει λεπτομερείς πληροφορίες από την κυβέρνηση της Ελλάδας σχετικά με τα ληφθέντα μέτρα για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου κατά την επόμενη εξέταση της συμμόρφωσης της Ελλάδας με το διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (ICCPR) και να συστήσει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων ζητημάτων.
- Οι χώρες που έκαναν συστάσεις σχετικά με την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την προστασία των δημοσιογράφων κατά την 3η καθολική περιοδική εξέταση της Ελλάδας θα πρέπει να εποπτεύουν και να πιέσουν για την εφαρμογή τους ενόψει της επόμενης αξιολόγησης, που έχει προγραμματιστεί για το 2026.
Προς τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)
- Ο εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να αξιολογήσει και να επισημάνει τις παραβιάσεις των ελευθεριών των μέσων ενημέρωσης και τη δεινή θέση των δημοσιογράφων στην Ελλάδα, καθώς και να διατυπώσει συγκεκριμένες συστάσεις για τα απαιτούμενα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων προβλημάτων.
ΠΗΓΗ: EFSYN.GR
