Το άνοιγμα των σχολείων και πώς το βιώνουμε

Της Ελένης Τσατσαρώνη-Νικολούδη

Ψυχολόγος-Εκπαιδευτικός

Ba, Ma, MSc, PhD cand.

Το άνοιγμα των σχολείων σηματοδοτεί μια νέα αρχή και επιβάλλει μια αλλαγή στην καθημερινή ρουτίνα των παιδιών, μετά την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών. Ειδικά, εν μέσω μιας, ήδη, επιβαρυμένης κατάστασης, εξαιτίας της πανδημίας, οι ανησυχίες εντείνονται και πολλαπλασιάζονται.

Όλοι μας παρατηρούμε ότι κάθε μικρή ή μεγάλη αλλαγή στη ζωή μας, δηλαδή μια νέα εμπειρία, προκαλεί ποικίλα συναισθήματα: χαρά, λύπη, αμηχανία, άγχος, φόβο κ.ά.

Τα συναισθήματα μπορεί να συνοδεύονται από σωματικές αντιδράσεις (π.χ. ταχυκαρδία, εφίδρωση, πόνο στο στομάχι) και μέσα από μορφές συμπεριφοράς (π.χ. εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες) φανερώνουν στους άλλους την εσωτερική συγκινησιακή μας κατάσταση (Παππά, 2013). Σχετίζονται δηλαδή, με την φιλοκοινωνική συμπεριφορά (αλληλοβοήθεια, συνεργασία) μας και την ποιότητα της κοινωνικής συμμετοχής (μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων) μας στο σχολείο, την οικογένεια, το φιλικό μας περιβάλλον (Δημητρίου, 2012).

Πολύ συχνά, οι γονείς ανησυχούν με την «αλλαγή» των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς των παιδιών τους, με αφορμή το άνοιγμα των σχολείων. Η διαφοροποίηση αυτή στα συναισθήματα, αν δεν συντρέχουν ειδικοί λόγοι, είναι αναμενόμενη. Η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα των συναισθημάτων συσχετίζεται με την έγκαιρη και αποτελεσματική προετοιμασία του παιδιού για την έναρξη του σχολείου, ανάλογα πάντα, το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται.

Πολλές φορές, συμβαίνει οι ίδιοι οι γονείς να προβάλουν την ανησυχία, το άγχος και εν γένει τα συναισθήματα που οι ίδιοι βιώνουν, στα παιδιά τους. Την αλλαγή αυτή, τη βιώνει λοιπόν, όλη η οικογένεια μαζί, άρα, κάθε συμβουλή, παρέμβαση ή προτροπή τους αφορά όλους, ως ομάδα και ως σύστημα. Τόσο τους γονείς, όσο και τα παιδιά.

· Μια προετοιμασία του παιδιού, ώστε να ξέρει τι θα περιμένει στο νέο πλαίσιο, τη νέα τάξη, που θα πάει, ενισχύοντας τα θετικά στοιχεία αυτής της αλλαγής, κατευνάζει την αμηχανία, την ανασφάλεια ή τον φόβο, που μπορεί να νιώθει το παιδί για το άγνωστο.

· Πολλή συζήτηση του γονιού με το παιδί, στο πλαίσιο της οποίας θα εκφραστούν τα συναισθήματα και οι ανησυχίες του παιδιού. Μέσα από τη συζήτηση και την οργάνωση των συναισθημάτων του, το παιδί θα νιώσει αποδεκτό, θα ανακουφίσει τις ανησυχίες του, θα ρυθμίσει τα συναισθήματά του, θα καλλιεργήσει την αυτοαντίληψή του και θα ενισχυθούν οι συναισθηματικοί δεσμοί, η συναισθηματική συναλλαγή, με τον γονέα.

· Χρήσιμα θα μπορούσαν να φανούν και τα «παιχνίδια ρόλων», όπως και τα «κοινωνικά σενάρια». Δηλαδή, η ενθάρρυνση από τον γονέα, μαζί με το παιδί, να «υποδυθούν», να «παίξουν» μια σκηνή από την καινούρια τάξη, πώς θα συστηθούν στα υπόλοιπα παιδιά και τους δασκάλους τους, για παράδειγμα.

· Η γενίκευση (Slavin, 2018), δηλαδή, η μεταφορά μιας συμπεριφοράς που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε μια κατάσταση, μπορεί να ενισχυθεί και να εφαρμοστεί σε ένα άλλο πλαίσιο-περιβάλλον, όπως εκείνο του σχολείου. Για παράδειγμα, επισημαίνουμε στο παιδί, πόσο αποτελεσματικά αλληλεπιδρά στα μαθήματα μουσικής και ενισχύουμε τα συναισθήματα που βιώνει εκεί, ώστε να λειτουργήσει ομοίως και σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, όπως εκείνο της τάξης του σχολείου.

· Σημαντικό είναι επίσης, να ενισχύουμε θετικά τα παιδιά, σε κάθε μικρή τους «επιτυχία» ή επίτευγμα, να τους εμφυσούμε ως γονείς εσωτερικά κίνητρα, να υποστηρίζουμε και να καθοδηγούμε, ανάλογα, βέβαια, το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί. Σεβόμενοι πάντα, την ηλικία, την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητά του.

Ας μην ξεχνάμε, ότι σε ό,τι αφορά στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, δεν υπάρχουν «μαγικά ραβδιά», «συνταγές» και «προκατ λύσεις». Από το πρώτο λεπτό της γέννησης ενός παιδιού και μέρα με τη μέρα, με υπομονή, αγάπη, χρόνο, συνεργασία και ευαισθησία, χάνουμε και κερδίζουμε μάχες, επαναπροσδιοριζόμαστε, με στόχο να κερδίσουμε «τον πόλεμο»: να βοηθήσουμε το παιδί να ανακαλύψει τον εαυτό του. Μέσα από την αντίληψη, τη μνήμη, την προσοχή και τη φαντασία να οικοδομήσει ένα μοντέλο του κόσμου γύρω του και να βρεί τη μοναδική θέση του σε αυτόν.

Εν τέλει, να μπορεί να αυτορρυθμίζεται, να αυτοπροσδιορίζεται, ώστε να διαβεί τον δρόμο της αυτοπραγμάτωσης.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Δημητρίου, Λουκία (2012). Τα 6 πρώτα χρόνια της ζωής. Αθήνα: Πεδίο.

Παππά, Βασιλική (2013). Η λογική των συναισθημάτων. Αθήνα: εκδόσεις οκτώ.

Slavin, Robert (2018). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Μεταίχμιο.