Χίος, η λάμπουσα

Της Δέσποινας Τομαζάνη

Ήρθα λοιπόν κατευθείαν στη Δασκαλόπετρα, στην Πέτρα του Ομήρου, στη Βρύση του Πασά. Ήμουν σκυμμένη πάνω από τα τριφύλλια στη ρίζα του μεγάλου γκρίζου βράχου. Το πρωινό φως έσβηνε τη σκιά της Πέτρας κι έδειχνε το αργυρό αγιάζι που είχε καθίσει πάνω στα τρυφερά πράσινα. Μελετούσα τις ολόφωτες «υδράργυρες» μπιλίτσες που μάζευαν στο κέντρο τους τη σκορπισμένη νύχτα, όταν ξαφνικά και εντελώς αναπάντεχα βρέθηκα με ένα τετράφυλλο τριφύλλι στο χέρι, κάτι που δεν πίστευα ότι είναι αληθινό.

Το μέτρησα, το ξαναμέτρησα και ήταν τετράφυλλο! Σκαρφαλώνω στο βράχο με το σπάνιο τετράφυλλο τριφύλλι στο χέρι. Κοιτώ τη Μικρά Ασία, την Ιωνία, που πορφυρώνει ο ήλιος πριν ανατείλει πίσω από το Καράπουρνο. Αυτή την ανατολή, αυτή τη θάλασσα, τούτα τα βουνά της Ιωνίας απέναντι, τη φύση που με περιβάλλει έβλεπε κι ο Όμηρος. Σ’ αυτό το σημείο όπου στέκομαι στεκόταν κι αυτός πριν από 2.750 χρόνια!

Προχωρώ προς τα έδρανα των μαθητών, λαξεμένα στο βράχο. Ξαφνικά η Δασκαλόπετρα, φαγωμένη από το χρόνο, αστράφτει με χίλιες λάμψεις στο πρώτο άγγιγμα του ήλιου. Κάθε υγρή γουβίτσα κι ένα αστέρι.

Θεέ μου, τι βλέπω! Έναστρη, η Πέτρα του Ομήρου παίζει με το φως.

Πώς να αποκαλέσει κανείς τούτο το νησί; «Παιπαλόεσσα» την είπε ο Όμηρος, βραχώδη, πολύπτυχη, απόκρημνη. «Αστρόπετρα» τη λέω εγώ σήμερα, κι ας έχω μάθει τα τόσα της ονόματα: «Αιθάλεια» για τα ηφαιστειογενή της εδάφη, «Πυτιούσα» για τα δάση και τα βότανά της, «Μάκρις» για το σχήμα της και «Χίος» ίσως από τη νύμφη Χιόνη ή από τη συριακής προέλευσης λέξη για τη μαστίχα «chio» που της έδωσαν οι Φοίνικες, μιας και είναι μοναδική και παγκόσμια πατρίδα της αρωματικής ρητίνης του σκίνου, της μαστίχας.

Τετρακόσια εκατομμύρια χρόνια υπολογίζουν οι γεωλόγοι την ηλικία της, από τα ιζηματογενή της πετρώματα και τα απολιθώματα που περιείχαν. Και πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια ξεκόλλησε από τη χερσόνησο της Ερυθραίας απέναντι! Το σχήμα της ένα μεγάλο αυτί στραμμένο στην Ελλάδα, αφουγκράζεται τον αντίλαλο της ιστορίας της, αλλά και της δικής της μεγάλης φωνής μέσα απ’ το στόμα των ποιητών της, παλαιών και νέων, μέσα απ’ τα τραγούδια των ανθρώπων της, κι ακόμα τον αντίλαλο από τις οιμωγές των 50.000 σφαγιασθέντων, στη Σφαγή της Χίου το 1822, και των πληγέντων από το «χαλασμό», τον μεγάλο σεισμό του 1881.

Κάθομαι τώρα πάνω στην έδρα, που ο θρύλος τη θέλει κάθισμα του Ομήρου και τους απέναντι λαξεμένους βράχους θρανία των μαθητών του, των Ομηρίδων. Καθόλου αναπαυτική πρέπει να ομολογήσω. Βάζω τα πόδια μου στα δυο βαθουλώματα που μόλις διακρίνονται, φαγωμένα από το χρόνο (τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα), τα λιονταροπόδαρα που οδήγησαν τον Ρίτσαρντ Τσάντλερ (1764) στην άποψη ότι ο βράχος ήταν το ιερό της Κυβέλης.

Ψάχνω ανάμεσα στα πόδια μου και διακρίνω ανάγλυφη αλλά ακέφαλη τη θεά. Ακέφαλο και το λιοντάρι στη βόρεια πλευρά της. Στο βάθος ένα πλοίο πιο κοντά στις τουρκικές ακτές, που απέχουν από εδώ όπου βρίσκομαι τρία τέταρτα ταξίδι με το πλοίο, ίσως και λιγότερο (επτά χιλιόμετρα), άλλωστε την απόσταση αυτή τη ρυθμίζει το φως, η ορατότητα και η διαύγεια. Η Τουρκία πλησιάζει ή απομακρύνεται ανάλογα με τον καιρό.

Και να, τώρα δα φάνηκαν δυο άσπρα καραβάκια σαν παιδικά παιχνίδια που ξανοίγονται και πάνε να ψαρέψουν. Όλα τα πλεούμενα, όπως απομακρύνονται, δεν μοιάζουν αληθινά. Είναι κανείς μέσα; Δεν ξέρω.

Αυτό που ξέρω όμως με τα χρόνια είναι ότι κάθε φορά που γυρίζω στη Χίο ανοίγουν και οι πέντε αισθήσεις μου. Η μύτη μου πάει ξανά στην Α’ Δημοτικού, η όρασή μου στο νηπιαγωγείο (νη – έπος), μένω εκστατική και η ακοή μου εγγράφεται στο σχολείο της θάλασσας, όπου ακούγονται οι υπέρηχοι των δελφινιών και οι μελωδίες από «τα όργανα, τα τούμπανα που παίζουν μοναχά τους».

2013 

Το ανωτέρω κείμενο περιλαμβάνεται στη συλλογική έκδοση της Εταιρείας Συγγραφέων Τόποι της Λογοτεχνίας (εκδόσεις Καστανιώτη, 2015).

* Η Δέσποινα Τομαζάνη γεννήθηκε στη Xίο. Kατάγεται από το Aϊβαλί της Mικράς Aσίας και τα Kοτύωρα (Ordou).

Σπούδασε θέατρο στην Aθήνα, κινηματογράφο και θέατρο στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, χορό και παντομίμα στην Aκαδημία Mπαλέτου της Στοκχόλμης. Έπαιξε στο ελληνικό και στο γαλλικό θέατρο.

Από το 1986 διδάσκει θέατρο σε εργαζόμενους ερασιτέχνες στη Xίο, ενώ το 1987 ίδρυσε το θέατρο Σκούνα. Έγραψε το θεατρικό έργο Tο χρίσμα και σκηνοθέτησε την παράσταση Xιώτικο παραμύθι.

* Τα στοιχεία που αφορούν τη ζωή και το έργο της Δέσποινας Τομαζάνη προέρχονται από τον διαδικτυακό τόπο των εκδόσεων Καστανιώτη (www.kastaniotis.com)

ΠΗΓΗ: diakopes.in.gr (Του Βαγγέλη Στεργιόπουλου)